مرحوم شعرانی معتقد بود مبدأ فلسفه در یونان، از مشرق بوده است و آنها فلسفه را تکمیل کرده  اند به نظر او پیش از قرن ششم قبل از میلاد، در یونان فلسفه نبوده است، اما در شرق فلسفه وجود داشته است،‌ پس یونانیان، آغازگران فلسفه نبودند.

*دیگر علمایی که فلسفه غرب را بررسی کردند

به گزارش سرویس علمی- فرهنگی مرکز خبرحوزه، حجت‌الاسلام محمد فنائی اشکوری، در مقاله‌ای که در کتاب «حوزه و روشن‌فکری»‌درج شده و در پژوهشی با موضوع «پیشگامان حوزه علمیه شیعه در مواجهه با فلسفه غرب» به بررسی این مبحث پرداخته و می‌نویسد: علامه سید محمد حسین طباطبایی و شهید مطهری، در واکنش به ورود اندیشه‌های مارکسیستی به ایران، ‌با تألیف کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم»،‌به طور جدی با وجهی از تفکر فلسفی غرب وارد گفت و گو شدند.

وی می افزاید: این دو متفکر در دیگر آثارشان نیز نظریات فلسفی غربی‌ها را در موضوعاتی چون: معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و فلسفه اخلاق بررسی کردند.

ضمناً شهید سید محمدباقر صدر در حوزه علمیه نجف با تألیف کتاب «فلسفتنا» و «الأسس المنطقیه للإستقراء» برخی نظریات فلسفی در غرب را تحلیل و نقادی کرد.

*برخورد عالمان شیعه با فلسفه غرب

آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی در قم مرحوم و استاد آیت‌الله محمدتقی جعفری در تهران،‌هر یک وجوه دیگری از فلسفه غرب را کاوش کردند. همچنین حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مهدی حائری یزدی، نخستین عالم دینی بود که فلسفه غرب را به صورت آکادمیک در غرب آموخت و تحقیقات تطبیقی و انتقادی را در این زمینه ارائه داد.

از نکات ویژه عالمان دینی برخورد منطقی و عقلانی عالمان شیعه،‌با فلسفه غرب است. این افراد نه دلباخته فلسفه غرب شدند و نه به یکباره آن را انکار کردند، بلکه برای فهم، اهتمام به نقد، مقایسه و ارائه نظریات بدیع‌ اسلامی، کوشیدند، گام‌هایی را در این راه بردارند.

*مسلمانان چگونه با فلسفه غرب آشنا شدند

وی در این نوشتار تصریح کرده است: آشنایی مسلمانان با فلسفه غرب در سده‌های دوم و سوم هجری بوده است و فارابی و ابن سینا از مؤسسان اصلی فلسفه اسلامی می‌باشند.

نویسنده در ادامه اجمال به عالمانی که به فلسفه غرب توجه کرده‌اند و فعالانه با آن مواجه بوده‌اند را ارائه داده است.

علمای شیعه‌ای که در این تحقیق به آنها پرداخته شده است نظیر: «علامه ابوالحسن شعرانی، علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله سید محمد باقر صدر،‌حائری یزدی،‌آیت‌الله محمدتقی جعفری، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی و آیت‌الله جعفر سبحانی» می‌باشند.

وی، در نتیجه‌گیری پژوهش خود، تصریح کرده است: توجه فلاسفه اسلامی به فلسفه غرب، منشأ برخی آثار و تحولات مثبت در حوزه‌های فلسفی اسلامی شده است.

توجه به تاریخ فلسفه، پرداختن به شاخه‌های مختلف فلسفه،طرح موضوعاتی جدید در فلسفه،‌ارایه مقایسه‌ای مباحث توجه به آراء و اقوال جدید و تحولاتی در نظام آموزش فلسفه، برخی از آثار و نتایج آشنایی با فلسفه غرب می‌باشد.

*نگاهی به شکل‌گیری جریان‌های روشن‌فکری در حوزه

کتاب «حوزه و روشن‌فکری» مرکب از پانزده مقاله برگزیده همایش حوزه و روشن‌فکری و فراخوان مقاله می‌باشد که در سه بخش اصلی ارائه گریده است، بخش اول که از شش مقاله ترکیب یافته است، می‌کوشد ماهیت روشن‌فکری حوزوی و نسبت آن با دیگر اشکال و قرائت‌های روشن‌فکری را روشن کند.

حجت‌الاسلام نصرالله آقاجانی در مقاله‌ای با عنوان «بازاندیشی جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی» به تبیین جایگاه این بحث پرداخته است و می‌نویسد: حوزه کهن علوم اسلامی شیعه به رغم فشارهای حاکمان ستمگر و تحجر جاهلان، شاهد جریانی خلّاق نواندیش و انتقادی در درون خود بود جریانی که از بستر فرهنگ و اندیشه خود سر برآورد و در برابر استبداد و خودکامگی ایستاده، این جریان ریشه های خود را از روح تعالیم دینی و مکتب اهل بیت (ع) اخذ کرد و با نگاه به شرایط اجتماعی و اقتضائات آن حرکتی اصلاحی و نواندیشانه را شروع کرد که هنوز به حرکت خود ادامه می‌دهد.

وی همچنین در ادامه مقاله می‌نویسد: پویایی اندیشه حوزوی معلول عوامل متعددی است که مهم‌ترین آنها به شرایط اجتماعی بیرونی و درون نهاد علمی حوزوی و ظرفیت بی کران نصوص دینی «کتاب و سنت» در پاسخ‌گویی به نیازها و توان علمی دانشمندان و مجتهدان حوزوی برمی‌گردد.

*اولین کتابی که با نگاه اصلاحی در حوزه نگاشته شد

نویسنده در این زمینه ادامه می‌دهد: اولین کتاب روشن‌بینانه و محققانه‌ای که بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی با نگاهی اصلاحی و نواندیشانه مسئله حوزه و مرجعیت و اقتضائات نو را بررسی کرد کتاب «بحثی درباره مرجعیت و روحانیت» بود که به قلم اندیشمندانی چون: علامه طلاطبایی، شهید مطهری، شهید بهشتی، آیت‌الله طالقانی و عده‌ای دیگر نوشته شد.

این کتاب به تبیین عقلی مسئله اجتهاد و تقلید،‌ضرورت تخصصی شدن فقه و تقسیم کار در ابواب مختلف آن پرداخته است که حکایت از عمق توجه نواندیشی حوزه به بازنگری در خود و کارآمدی آن به اقتضای زمان دارد.

وی بعد از بحثهای تفصیلی در این موضوع نتیجه می‌گیرد: جریان اصلاحی و نواندیشی حوزوی،‌ضرورتی دینی، اجتماعی و نیز قدمتی تاریخی در حوزه های علمیه شیعه داشته است، که ریشه‌ها و ویژگی‌های خود را از تعامل نیازهای اجتماعی و رسالت‌های دینی اخذ می‌کند،‌در نتیجه این مسئله از جریان‌های سکولار، لائیک و دگر اندیشی برخی روشن‌فکران تمایز ماهوی دارد.

برخی از عناوین مقالات کتاب شامل: «روشن‌فکری حوزوی»، «حوزه و ظرفیت روشن‌فکری» ، «نواندیشی اجتهادمحور و روشن‌فکری معاصر»، «چالش‌های روشن‌فکری دینی با روشن‌فکری حوزوی»،‌«بازاندیشی جریان اصلاحی و نواندیشی دینی»، «زمینه‌ها و بسترهای روشن‌فکری حوزوی»، «مناسبات روشن‌فکری حوزوی با سنت‌گرایی و مدرنیسم»، «شهید بهشتی و روشن‌فکری حوزوی»، «چهره‌های روشن‌فکری، حاج میرزا حسن رُشدیه» می‌باشد.

کتاب «حوزه و روشن‌فکری» به قلم گروه نویسندگان دانشگاه باقرالعلوم (ع)،‌با شمارگان 1200 نسخه و با قیمت 8800 تومان از سوی انتشارات مؤسسه بوستان کتاب،‌به چاپ رسیده است.

نشانی مرکز توزیع کتاب:‌ قم، خیابان شهداء،‌ مؤسسه بوستان کتاب، تلفن پخش 7743426-0251: علاقه‌مندان به پایگاه اطلاع‌رسانی www.bustaneketab.com مراجعه کنند.